Encoder (Sinyal Üretici); bir milin dönme ya da ötelenme hareketine karşılık, sayısal(dijital) bir elektrik sinyali (kare ya da sincos dalga) üreten elektromekanik bir cihazdır.
Incremental Encoder Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:
Puls Sayısı: Uygulamanın hassasiyeti için bir dönüÅŸteki Puls/Tur (PPR) ya da mm. başına üretilen sinyal sayısı, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Elektriksel Özellikler Besleme Gerilimi: 5VDC., 5-30VDC, 11-24VDC.vb. Tamamen Kullanıcı Tercihi ve Encoder’in BaÄŸlanacağı Cihazın Özelliklerine BaÄŸlı Olarak
Çıkış Gerilimi: Bazı uygulamalarda gerekebilir (Mesela ; Besleme Gerilimi 15-24VDC. iken çıkış gerilimi 5VDC. olabilir vb.) Tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak Çıkış ElektroniÄŸinin Tipi: (Line Driver/ Push-Pull / TTL / PNP / NPN / OC/Totem Pole vb.) Encoder’in baÄŸlanacağı cihazın özelliklerine, kablo boyuna ve ortam ÅŸartlarına baÄŸlı olarak
Referans Çıkışının GenliÄŸi: (360/ 180/ 90 derece) Uygulamanın hassasiyeti ve encoder’in baÄŸlanacağı cihazın özelliklerine baÄŸlı olarak
Ä°lave Çıkışlar: (Alarm Çıkışı / Sensör Çıkışı / Hall Çıkışları vb.) uygulamaya ve Encoder’in baÄŸlanacağı cihazın özelliklerine baÄŸlı olarak
Puls (sinyal) Artış Yönü: Saat ibresi yönü (CW) ya da saat ibresi tersi yönü (CCW) tamamen imalatçının tercihi olarak. NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün deÄŸiÅŸtirmelerde önem arz eder.
Frekans: Encoderin, okunabilir özellikte sinyal çıkışı verilebildiÄŸi maksimum frekans deÄŸeri olup, uygulamanın hızı, kontrolcünün maksimum çalışma frekansı ve kullanılacak olan encoderin puls sayısı ve mekanik olarak dönebileceÄŸi maksimum devir sayısı tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur.
Fiziksel Özellikler Gövde Çapı / Gövde UzunluÄŸu:Tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak Gövde Malzemesi: ABS, alüminyum, çelik vb. tamamen çalışma ortam koÅŸullarına baÄŸlı olarak.
Milli mi? / Delik Milli mi? (Tam / Yarım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Mil ya da Delik Mil (Çapı / UzunluÄŸu / DerinliÄŸi): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
FlanÅŸ Tipi / FlanÅŸ BaÄŸlantı Delikleri Delik Merkezleme Çapı: Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
BaÄŸlantılar(Kablolu / Soketli): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Soket / Kablo Çıkış Yönü (Eksenel / Yandan Çıkışlı): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Soket Tipi / Kablo Damar Sayısı ve UzunluÄŸu: Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Soket BaÄŸlantı Sıralaması (CW / CCW): Tamamen imalatçının tercihi olarak. NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün deÄŸiÅŸtirmelerde önem arz eder.
Koruma Sınıfı (IP67 / IP65 vs.): Uygulamaya göre Çalışma Sıcaklığı: Uygulamaya göre,
Maksimum DönüÅŸ Sayısı (Mekanik Dayanım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak ancak her encoderin mekanik olarak dayanabileceÄŸi ve imalatçı tarafından belirtilen bir maksimum devir sayısı olup kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur.
Mekanik Montaj Sırasında, Encoder Miline Uygulanabilecek Müsaade Edilebilen Maksimum Eksenel Ve Radyal Yük DeÄŸeri (Nm.) (Mekanik Dayanım):
Tamamen imalatçının verdiÄŸi katalog deÄŸerleri tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur. NOT: Encoder arızalarının hatırı sayılır bir bölümü bu yüzden oluÅŸmaktadır.
Absolute Encoder Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar: B.1) Paralel Tip Absolute Encoderler (Her Bir Bit Ä°çin Ayrı Bir Çıkışı Olan Tipler)
Bit Sayısı: Uygulamanın hassasiyeti için bir dönüÅŸteki puls/tur (ppr) ya da mm. başına üretilen puls sayısı, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Tur Sayısı: Uygulamanın yapısına baÄŸlı olarak tek türlü yada çok turlu tipler
Kodlama Tipi: GRAY, GRAY EXCESS , BINARY ya da BCD tamamen kullanıcı tercihine ve Encoder’in baÄŸlanacağı kontrolcünün özelliklerine baÄŸlı olarak Elektriksel Özellikler
Besleme GERÄ°LÄ°MÄ°: 5VDC, 5-30VDC, 11-24VDC.vb. tamamen kullanıcı tercihi ve Encoder’in baÄŸlanacağı cihazın özelliklerine baÄŸlı olarak
Çıkış ElektroniÄŸinin Tipi: (Line Driver/ Push-Pull / TTL / PNP / NPN / OC/ PNP OC vb.) tamamen kullanıcı tercihi ve Encoder’in baÄŸlanacağı cihazın özelliklerine baÄŸlı olarak
Ä°lave Çıkışlar : (LATCH / TRI-STATE/ STROBE / PARITY vb.) tamamen kullanıcı tercihi ve Encoder’in baÄŸlanacağı cihazın özelliklerine baÄŸlı olarak
Bit Artış Yönü: Saat Ä°bresi Yönü(CW) ya da Saat Ä°bresi Tersi Yönü (CCW) tamamen imalatçının tercihi olarak. NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün deÄŸiÅŸtirmelerde önem arz eder.
Frekans: Encoderin, LS bitinin (Least Significant Bit) okunabilir özellikte sinyal çıkışı verilebildiÄŸi maksimum frekans deÄŸeri olup, uygulamanın hızı, kontrolcünün maksimum çalışma frekansı, kullanılacak olan encoderin maksimum {ls biti için} frekansı ve kullanılacak olan encoderin mekanik olarak dönebileceÄŸi maksimum devir sayısı tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur.
Fiziksel Özellikler: Gövde Çapı/Gövde UzunluÄŸu: Tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Gövde Malzemesi: ABS, alüminyum, çelik vb. tamamen çalışma ortam koÅŸullarına baÄŸlı olarak.
Milli mi? /Delik Milli mi? (Tam / Yarım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Mil ya da Delik Mil (Çapı/UzunluÄŸu/DerinliÄŸi): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
FlanÅŸ Tipi/FlanÅŸ BaÄŸlantı Delikleri Delik Merkezleme Çapı: Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
BaÄŸlantılar(Kablolu / Soketli): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Soket / Kablo Çıkış Yönü (Eksenel/Yandan Çıkışlı): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Soket Tipi / Kablo Damar Sayısı ve UzunluÄŸu:Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün deÄŸiÅŸtirmelerde önem arz eder.
Soket BaÄŸlantı Sıralaması(CW / CCW): Tamamen imalatçının tercihi olarak. Not: Kullanıcı açısından sadece ürün deÄŸiÅŸtirmelerde önem arz eder.
Koruma Sınıfı (IP67 / IP65 vs.): Uygulamaya göre
Çalışma Sıcaklığı: Uygulamaya göre
Maksimum DönüÅŸ Sayısı (Mekanik Dayanım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak ancak her encoderin mekanik olarak dayanabileceÄŸi ve imalatçı tarafından belirtilen bir maksimum devir sayısı olup, kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur. Mekanik montaj sırasında, encoder miline uygulanabilecek müsaade edilebilen maksimum eksenel ve radyal yük deÄŸeri (Nm.)
(Mekanik Dayanım): Tamamen imalatçının verdiÄŸi katalog deÄŸerleri tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur. NOT: Encoder arızalarının hatırı sayılır bir bölümü bu yüzden oluÅŸmaktadır.
Seri Tip Absolute Encoderler (RS422 ya da 485 Üzerinden HaberleÅŸen Tipler)
Bit Sayısı: Uygulamanın hassasiyeti için bir dönüÅŸteki puls/tur (ppr) ya da mm. başına üretilen puls sayısı, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak Tur Sayısı: Uygulamanın yapısına baÄŸlı olarak tek turlu yada çok turlu tipler
Kodlama Tipi: GRAY, GRAY EXCESS , BINARY ya da BCD tamamen kullanıcı tercihine ve encoder’in baÄŸlanacağı kontrolcünün özelliklerine baÄŸlı olarak
HaberleÅŸme Protokolü: SERÄ°AL SYNCHRONY (SSI), SERÄ°AL ASYNCHRONOUS, INTERBUS-S, PROFÄ°BUS, CANBUS vs tamamen kullanıcı tercihine ve Encoder’in baÄŸlanacağı kontrolcünün özelliklerine baÄŸlı olarak
Elektriksel Özellikler Besleme Gerilimi: 10-30VDC, 11-24VDC.vb. tamamen kullanıcı tercihi ve Encoder’in baÄŸlanacağı cihazın özelliklerine baÄŸlı olarak
HaberleÅŸme Tipi: RS422 ya da RS 485
Ä°lave Çıkışlar: (PARTY / ALARM vb.) tamamen kullanıcı tercihi ve Encoder’in baÄŸlanacağı cihazın özelliklerine baÄŸlı olarak
Bit Artış Yönü: Saat Ä°bresi Yönü(CW) ya da Saat Ä°bresi Tersi Yönü (CCW) tamamen imalatçının tercihi olarak. NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün deÄŸiÅŸtirmelerde önem arz eder.
Frekans: Encoderin, okunabilir özellikte sinyal çıkışı verilebildiÄŸi maksimum frekans deÄŸeri olup, uygulamanın hızı, kontrolcünün maksimum çalışma frekansı, kullanılacak olan encoderin mekanik olarak dönebileceÄŸi maksimum devir sayısı tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur.
Fiziksel Özellikler Gövde Çapı / Gövde UzunluÄŸu:Tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Gövde Malzemesi: ABS, alüminyum, çelik vb. tamamen çalışma ortam koÅŸullarına baÄŸlı olarak.
Milli mi? /Delik Milli mi? (Tam / Yarım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Mil ya da Delik Mil (Çapı/UzunluÄŸu/DerinliÄŸi): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
FlanÅŸ Tipi/FlanÅŸ BaÄŸlantı Delikleri Delik Merkezleme Çapı: Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
BaÄŸlantılar(Kablolu / Soketli): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Soket / Kablo Çıkış Yönü (Eksenel / Yandan Çıkışlı): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak
Soket Tipi / Kablo Damar Sayısı ve UzunluÄŸu: Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün deÄŸiÅŸtirmelerde önem arz eder.
Soket BaÄŸlantı Sıralaması (CW / CCW): Tamamen imalatçının tercihi olarak. Not: Kullanıcı açısından sadece ürün deÄŸiÅŸtirmelerde önem arz eder.
Koruma Sınıfı (IP67 / IP65 vs.): Uygulamaya göre
Çalışma Sıcaklığı: Uygulamaya göre
Maksimum DönüÅŸ Sayısı (Mekanik Dayanım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine baÄŸlı olarak ancak her encoderin mekanik olarak dayanabileceÄŸi ve imalatçı tarafından belirtilen bir maksimum devir sayısı olup kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur.
Mekanik Montaj Sırasında, Encoder Miline Uygulanabilecek Müsaade Edilebilen Maksimum Eksenel ve Radyal Yük DeÄŸeri (Nm.) (Mekanik Dayanım): Tamamen imalatçının verdiÄŸi katalog deÄŸerleri tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur. NOT: Encoder arızalarının hatırı sayılır bir bölümü bu yüzden oluÅŸmaktadır Elbette, uygulamaya baÄŸlı olarak ilave gereksinimler ve yukarıda belirtilen özelliklere ilave olarak deÄŸerlendirmeye alınması gerekecek baÅŸka kriterler de söz konusu olabilir.
Çevresel Etkiler Ortam Isısı: Ortam ısısının, seçilen encoder’in müsaade edilen çalışma sıcaklık deÄŸerleri içinde olup olmadığını araÅŸtırmak, deÄŸilse bu ısı deÄŸerlerine uygun bir encoder kullanmak ya da mevcut encoderi kendi normal çalışma ÅŸartlarını oluÅŸturmak için ısıtma yada soÄŸutma tedbirleri almak gerekir.
Vibrasyon: Encoder vibrasyonlu bir ortamda çalışacak ise; bu özelliÄŸe haiz encoderler kullanmak ya da mevcut encoderlerin mekanik baÄŸlantılarını vibrasyon önleyici elemanlar kullanmak (vibrasyon önleyici lastik takozlar ve uygun kaplinler ) sureti ile yaparak vibrasyon etkisini azaltmak gerekir. YaÄŸ: Encoder yaÄŸlı bir ortamda çalışacak ise; bu özelliÄŸe haiz encoderler kullanmak yada mevcut encoderleri yaÄŸ sızdırmazlığı saÄŸlanmış kutular içerisine monte ederek kullanmak gerekir.
Toz ve Su: Encoder tozlu ve/veya sulu(rutubetli) bir ortamda çalışacak ise; bu özelliÄŸe haiz encoderler kullanmak (IP 68 – IP 67 – IP 66 vs.) ya da mevcut encoderleri toz ve/veya su sızdırmazlığı saÄŸlanmış kutular içerisine monte ederek kullanmak gerekir.
Yanıcı ve Patlayıcı Ortamlar: Encoder yanıcı ve patlayıcı malzemelerin bulunduÄŸu bir ortamda çalışacak ise; ortam ÅŸartlarına uygun patlama emniyetine haiz (ex) encoderler kullanılması bir zorunluluktur.
Manyetik Alan Etkisi: Her elektronik cihazda olduÄŸu gibi, sakınılması gereken en büyük etki manyetik alan etkisidir. Manyetik alan etkisini deÄŸiÅŸik baÅŸlıklarda deÄŸerlendirmek ve tedbir almak zorundayız. Ä°zlenecek yol ve alınacak tedbirler ile ilgili olarak üretici firmanın talimatlarına uyulması gerekmektedir. AÅŸağıda DönüÅŸüm Otomasyon’un Türkiye temsilcisi olduÄŸu Hohner Automazione S.R.l. Firmasının konu ile ilgili talimatları açıklanıyor.
A. Elektro-statik parazit:Sürtünmeden kaynaklanan bu tip elektriksel parazitler ÅŸu önlemler alınarak engellenebilir. Encoder’in ürettiÄŸi sinyaller; ekranının bir ucu açık, sadece bir uçtan (kontrolcü tarafından) topraklanmış bir ekranlı kablo ile tarafından taşınmalıdır.
B. Elektro manyetik parazit: Bu tip bir etkiyi ortadan kaldırmak güçlü manyetik alanların olduÄŸu yerlerde oldukça zor olmaktadır. Bu durumda kullanabileceÄŸimiz bir koruma yöntemi; sinyal taşıma iÅŸinin; iç yapısı saç örgüsü gibi düzenlenmiÅŸ kablo çiftlerinden oluÅŸan ekranlı kablolar ile yapılmasıdır. Böylece manyetik alanın encoder kablosu üzerindeki alan etkisi sıfırlanmış olur.
Topraklama noktasının seçimi: Åžu kurala dikkat edilmelidir ki; encoderin gövdesi, daha iyi ve daha güvenilir bir çalışma için topraklanmalıdır ancak toprak devresi incelenmeli ve elektrik devresinin sadece tek tarafında topraklama bulunmalıdır yani encoder’i; yalnızca kablosunun ekranını kontrol cihazına baÄŸlandığı tarafta topraÄŸa baÄŸlayarak topraklayınız ama aynı zamanda makine tarafında da topraÄŸa baÄŸlamaya kalkmayınız.
Kablo Yolu: Güç ve sinyal kablolarını ayrı ayrı yerlerden geçiriniz. Sinyaller; yapısı saç örgüsü gibi düzenlenmiÅŸ kablo çiftlerinden oluÅŸan ekranlı kablolar ile taşınmalı ve güç kablolarından en az 30cm uzakta olan kablo kanallarından geçirilmelidir. Buradaki güç kabloları kavramı, transformatörün birincil ve ikincil devrelerini, motorları, sürücüleri ve 120 VAC veya daha yüksek gerilim ile çalışan, röle, fan gibi cihazları vb.besleyen kablolar için kullanılmaktadır. Encoderden kontrolöre kadar olan kablonun tek parça olmasına özen gösteriniz. Böylelikle indüklenen ve yayılan bozucu etkileri ve topraklama hatalarını azaltmış olursunuz. EÄŸer kullandığınız encoderin kablosunda kullanmadığınız uçlar yada çıkışlar varsa, bunlar parazit sebebi olabilirler. Bu problemi engellemek için, kullanılmayan bu uçları aÅŸağıdaki talimatlara uygun olarak baÄŸlayınız. Kullanılmayan uçlardan sinyal taşımayanları (örneÄŸin; a-b-z çıkışlı ve 7 pinli soketli bir encoder için 10 damarlı ekranlı bir kablo kullanmış iseniz!, kablonuzun kullanılmayacak olan 5 damarını) koruyucu ekrana ya da güç kaynağının 0vdc.ucuna baÄŸlayınız. Bu baÄŸlantıyı encoderin baÄŸlanacağı kontrolcu tarafında yapınız. Kullanılmayan uçlardan sinyal taşıyanları (örneÄŸin; A-B-Z çıkışlı kablolu bir encoderin yalnızca A ve B çıkışlarını kullanıyorsanız! kullanılmayan z çıkışını ) encoder’in çıkış elektroniÄŸine, besleme gerilimine ve maksimum yük akımına baÄŸlı olarak uygun bir yük üzerinden güç kaynağının +vdc. ya da 0vdc.ucuna baÄŸlayınız. Kabloları mümkün olduÄŸunca kıvırıp bükmeyiniz ve düz olarak taşıyınız. Bunlara ek olarak, encoderin çalışması, encoderin güç beslemesindeki kısa süreli gerilim dalgalanmalardan da etkilenebilir. Encoder beslemesi için kullanacağınız güç kaynağı en azından, %±5 toleransa sahip olmalı ve ÅŸebekede oluÅŸan dalgalanmalardan etkilenmemelidir.