Encoder (Sinyal Üretici); bir milin dönme ya da ötelenme hareketine karşılık, sayısal(dijital) bir elektrik sinyali (kare ya da sincos dalga) üreten elektromekanik bir cihazdır.
Incremental Encoder Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:
Puls Sayısı: Uygulamanın hassasiyeti için bir dönüşteki Puls/Tur (PPR) ya da mm. başına üretilen sinyal sayısı, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Elektriksel Özellikler Besleme Gerilimi: 5VDC., 5-30VDC, 11-24VDC.vb. Tamamen Kullanıcı Tercihi ve Encoder’in Bağlanacağı Cihazın Özelliklerine Bağlı Olarak
Çıkış Gerilimi: Bazı uygulamalarda gerekebilir (Mesela ; Besleme Gerilimi 15-24VDC. iken çıkış gerilimi 5VDC. olabilir vb.) Tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak Çıkış Elektroniğinin Tipi: (Line Driver/ Push-Pull / TTL / PNP / NPN / OC/Totem Pole vb.) Encoder’in bağlanacağı cihazın özelliklerine, kablo boyuna ve ortam şartlarına bağlı olarak
Referans Çıkışının Genliği: (360/ 180/ 90 derece) Uygulamanın hassasiyeti ve encoder’in bağlanacağı cihazın özelliklerine bağlı olarak
İlave Çıkışlar: (Alarm Çıkışı / Sensör Çıkışı / Hall Çıkışları vb.) uygulamaya ve Encoder’in bağlanacağı cihazın özelliklerine bağlı olarak
Puls (sinyal) Artış Yönü: Saat ibresi yönü (CW) ya da saat ibresi tersi yönü (CCW) tamamen imalatçının tercihi olarak. NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün değiştirmelerde önem arz eder.
Frekans: Encoderin, okunabilir özellikte sinyal çıkışı verilebildiği maksimum frekans değeri olup, uygulamanın hızı, kontrolcünün maksimum çalışma frekansı ve kullanılacak olan encoderin puls sayısı ve mekanik olarak dönebileceği maksimum devir sayısı tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur.
Fiziksel Özellikler Gövde Çapı / Gövde Uzunluğu:Tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak Gövde Malzemesi: ABS, alüminyum, çelik vb. tamamen çalışma ortam koşullarına bağlı olarak.
Milli mi? / Delik Milli mi? (Tam / Yarım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Mil ya da Delik Mil (Çapı / Uzunluğu / Derinliği): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Flanş Tipi / Flanş Bağlantı Delikleri Delik Merkezleme Çapı: Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Bağlantılar(Kablolu / Soketli): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Soket / Kablo Çıkış Yönü (Eksenel / Yandan Çıkışlı): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Soket Tipi / Kablo Damar Sayısı ve Uzunluğu: Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Soket Bağlantı Sıralaması (CW / CCW): Tamamen imalatçının tercihi olarak. NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün değiştirmelerde önem arz eder.
Koruma Sınıfı (IP67 / IP65 vs.): Uygulamaya göre Çalışma Sıcaklığı: Uygulamaya göre,
Maksimum Dönüş Sayısı (Mekanik Dayanım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak ancak her encoderin mekanik olarak dayanabileceği ve imalatçı tarafından belirtilen bir maksimum devir sayısı olup kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur.
Mekanik Montaj Sırasında, Encoder Miline Uygulanabilecek Müsaade Edilebilen Maksimum Eksenel Ve Radyal Yük Değeri (Nm.) (Mekanik Dayanım):
Tamamen imalatçının verdiği katalog değerleri tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur. NOT: Encoder arızalarının hatırı sayılır bir bölümü bu yüzden oluşmaktadır.
Absolute Encoder Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar: B.1) Paralel Tip Absolute Encoderler (Her Bir Bit İçin Ayrı Bir Çıkışı Olan Tipler)
Bit Sayısı: Uygulamanın hassasiyeti için bir dönüşteki puls/tur (ppr) ya da mm. başına üretilen puls sayısı, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Tur Sayısı: Uygulamanın yapısına bağlı olarak tek türlü yada çok turlu tipler
Kodlama Tipi: GRAY, GRAY EXCESS , BINARY ya da BCD tamamen kullanıcı tercihine ve Encoder’in bağlanacağı kontrolcünün özelliklerine bağlı olarak Elektriksel Özellikler
Besleme GERİLİMİ: 5VDC, 5-30VDC, 11-24VDC.vb. tamamen kullanıcı tercihi ve Encoder’in bağlanacağı cihazın özelliklerine bağlı olarak
Çıkış Elektroniğinin Tipi: (Line Driver/ Push-Pull / TTL / PNP / NPN / OC/ PNP OC vb.) tamamen kullanıcı tercihi ve Encoder’in bağlanacağı cihazın özelliklerine bağlı olarak
İlave Çıkışlar : (LATCH / TRI-STATE/ STROBE / PARITY vb.) tamamen kullanıcı tercihi ve Encoder’in bağlanacağı cihazın özelliklerine bağlı olarak
Bit Artış Yönü: Saat İbresi Yönü(CW) ya da Saat İbresi Tersi Yönü (CCW) tamamen imalatçının tercihi olarak. NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün değiştirmelerde önem arz eder.
Frekans: Encoderin, LS bitinin (Least Significant Bit) okunabilir özellikte sinyal çıkışı verilebildiği maksimum frekans değeri olup, uygulamanın hızı, kontrolcünün maksimum çalışma frekansı, kullanılacak olan encoderin maksimum {ls biti için} frekansı ve kullanılacak olan encoderin mekanik olarak dönebileceği maksimum devir sayısı tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur.
Fiziksel Özellikler: Gövde Çapı/Gövde Uzunluğu: Tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Gövde Malzemesi: ABS, alüminyum, çelik vb. tamamen çalışma ortam koşullarına bağlı olarak.
Milli mi? /Delik Milli mi? (Tam / Yarım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Mil ya da Delik Mil (Çapı/Uzunluğu/Derinliği): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Flanş Tipi/Flanş Bağlantı Delikleri Delik Merkezleme Çapı: Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Bağlantılar(Kablolu / Soketli): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Soket / Kablo Çıkış Yönü (Eksenel/Yandan Çıkışlı): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Soket Tipi / Kablo Damar Sayısı ve Uzunluğu:Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün değiştirmelerde önem arz eder.
Soket Bağlantı Sıralaması(CW / CCW): Tamamen imalatçının tercihi olarak. Not: Kullanıcı açısından sadece ürün değiştirmelerde önem arz eder.
Koruma Sınıfı (IP67 / IP65 vs.): Uygulamaya göre
Çalışma Sıcaklığı: Uygulamaya göre
Maksimum Dönüş Sayısı (Mekanik Dayanım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak ancak her encoderin mekanik olarak dayanabileceği ve imalatçı tarafından belirtilen bir maksimum devir sayısı olup, kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur. Mekanik montaj sırasında, encoder miline uygulanabilecek müsaade edilebilen maksimum eksenel ve radyal yük değeri (Nm.)
(Mekanik Dayanım): Tamamen imalatçının verdiği katalog değerleri tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur. NOT: Encoder arızalarının hatırı sayılır bir bölümü bu yüzden oluşmaktadır.
Seri Tip Absolute Encoderler (RS422 ya da 485 Üzerinden Haberleşen Tipler)
Bit Sayısı: Uygulamanın hassasiyeti için bir dönüşteki puls/tur (ppr) ya da mm. başına üretilen puls sayısı, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak Tur Sayısı: Uygulamanın yapısına bağlı olarak tek turlu yada çok turlu tipler
Kodlama Tipi: GRAY, GRAY EXCESS , BINARY ya da BCD tamamen kullanıcı tercihine ve encoder’in bağlanacağı kontrolcünün özelliklerine bağlı olarak
Haberleşme Protokolü: SERİAL SYNCHRONY (SSI), SERİAL ASYNCHRONOUS, INTERBUS-S, PROFİBUS, CANBUS vs tamamen kullanıcı tercihine ve Encoder’in bağlanacağı kontrolcünün özelliklerine bağlı olarak
Elektriksel Özellikler Besleme Gerilimi: 10-30VDC, 11-24VDC.vb. tamamen kullanıcı tercihi ve Encoder’in bağlanacağı cihazın özelliklerine bağlı olarak
Haberleşme Tipi: RS422 ya da RS 485
İlave Çıkışlar: (PARTY / ALARM vb.) tamamen kullanıcı tercihi ve Encoder’in bağlanacağı cihazın özelliklerine bağlı olarak
Bit Artış Yönü: Saat İbresi Yönü(CW) ya da Saat İbresi Tersi Yönü (CCW) tamamen imalatçının tercihi olarak. NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün değiştirmelerde önem arz eder.
Frekans: Encoderin, okunabilir özellikte sinyal çıkışı verilebildiği maksimum frekans değeri olup, uygulamanın hızı, kontrolcünün maksimum çalışma frekansı, kullanılacak olan encoderin mekanik olarak dönebileceği maksimum devir sayısı tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur.
Fiziksel Özellikler Gövde Çapı / Gövde Uzunluğu:Tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Gövde Malzemesi: ABS, alüminyum, çelik vb. tamamen çalışma ortam koşullarına bağlı olarak.
Milli mi? /Delik Milli mi? (Tam / Yarım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Mil ya da Delik Mil (Çapı/Uzunluğu/Derinliği): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Flanş Tipi/Flanş Bağlantı Delikleri Delik Merkezleme Çapı: Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Bağlantılar(Kablolu / Soketli): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Soket / Kablo Çıkış Yönü (Eksenel / Yandan Çıkışlı): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak
Soket Tipi / Kablo Damar Sayısı ve Uzunluğu: Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak NOT: Kullanıcı açısından sadece ürün değiştirmelerde önem arz eder.
Soket Bağlantı Sıralaması (CW / CCW): Tamamen imalatçının tercihi olarak. Not: Kullanıcı açısından sadece ürün değiştirmelerde önem arz eder.
Koruma Sınıfı (IP67 / IP65 vs.): Uygulamaya göre
Çalışma Sıcaklığı: Uygulamaya göre
Maksimum Dönüş Sayısı (Mekanik Dayanım): Uygulamaya göre, tamamen kullanıcı tercihine bağlı olarak ancak her encoderin mekanik olarak dayanabileceği ve imalatçı tarafından belirtilen bir maksimum devir sayısı olup kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur.
Mekanik Montaj Sırasında, Encoder Miline Uygulanabilecek Müsaade Edilebilen Maksimum Eksenel ve Radyal Yük Değeri (Nm.) (Mekanik Dayanım): Tamamen imalatçının verdiği katalog değerleri tarafından sınırlandırılan ve kullanıcı tarafından mutlak göz önüne alınması gereken bir husustur. NOT: Encoder arızalarının hatırı sayılır bir bölümü bu yüzden oluşmaktadır Elbette, uygulamaya bağlı olarak ilave gereksinimler ve yukarıda belirtilen özelliklere ilave olarak değerlendirmeye alınması gerekecek başka kriterler de söz konusu olabilir.
Çevresel Etkiler Ortam Isısı: Ortam ısısının, seçilen encoder’in müsaade edilen çalışma sıcaklık değerleri içinde olup olmadığını araştırmak, değilse bu ısı değerlerine uygun bir encoder kullanmak ya da mevcut encoderi kendi normal çalışma şartlarını oluşturmak için ısıtma yada soğutma tedbirleri almak gerekir.
Vibrasyon: Encoder vibrasyonlu bir ortamda çalışacak ise; bu özelliğe haiz encoderler kullanmak ya da mevcut encoderlerin mekanik bağlantılarını vibrasyon önleyici elemanlar kullanmak (vibrasyon önleyici lastik takozlar ve uygun kaplinler ) sureti ile yaparak vibrasyon etkisini azaltmak gerekir. Yağ: Encoder yağlı bir ortamda çalışacak ise; bu özelliğe haiz encoderler kullanmak yada mevcut encoderleri yağ sızdırmazlığı sağlanmış kutular içerisine monte ederek kullanmak gerekir.
Toz ve Su: Encoder tozlu ve/veya sulu(rutubetli) bir ortamda çalışacak ise; bu özelliğe haiz encoderler kullanmak (IP 68 – IP 67 – IP 66 vs.) ya da mevcut encoderleri toz ve/veya su sızdırmazlığı sağlanmış kutular içerisine monte ederek kullanmak gerekir.
Yanıcı ve Patlayıcı Ortamlar: Encoder yanıcı ve patlayıcı malzemelerin bulunduğu bir ortamda çalışacak ise; ortam şartlarına uygun patlama emniyetine haiz (ex) encoderler kullanılması bir zorunluluktur.
Manyetik Alan Etkisi: Her elektronik cihazda olduğu gibi, sakınılması gereken en büyük etki manyetik alan etkisidir. Manyetik alan etkisini değişik başlıklarda değerlendirmek ve tedbir almak zorundayız. İzlenecek yol ve alınacak tedbirler ile ilgili olarak üretici firmanın talimatlarına uyulması gerekmektedir. Aşağıda Dönüşüm Otomasyon’un Türkiye temsilcisi olduğu Hohner Automazione S.R.l. Firmasının konu ile ilgili talimatları açıklanıyor.
A. Elektro-statik parazit:Sürtünmeden kaynaklanan bu tip elektriksel parazitler şu önlemler alınarak engellenebilir. Encoder’in ürettiği sinyaller; ekranının bir ucu açık, sadece bir uçtan (kontrolcü tarafından) topraklanmış bir ekranlı kablo ile tarafından taşınmalıdır.
B. Elektro manyetik parazit: Bu tip bir etkiyi ortadan kaldırmak güçlü manyetik alanların olduğu yerlerde oldukça zor olmaktadır. Bu durumda kullanabileceğimiz bir koruma yöntemi; sinyal taşıma işinin; iç yapısı saç örgüsü gibi düzenlenmiş kablo çiftlerinden oluşan ekranlı kablolar ile yapılmasıdır. Böylece manyetik alanın encoder kablosu üzerindeki alan etkisi sıfırlanmış olur.
Topraklama noktasının seçimi: Şu kurala dikkat edilmelidir ki; encoderin gövdesi, daha iyi ve daha güvenilir bir çalışma için topraklanmalıdır ancak toprak devresi incelenmeli ve elektrik devresinin sadece tek tarafında topraklama bulunmalıdır yani encoder’i; yalnızca kablosunun ekranını kontrol cihazına bağlandığı tarafta toprağa bağlayarak topraklayınız ama aynı zamanda makine tarafında da toprağa bağlamaya kalkmayınız.
Kablo Yolu: Güç ve sinyal kablolarını ayrı ayrı yerlerden geçiriniz. Sinyaller; yapısı saç örgüsü gibi düzenlenmiş kablo çiftlerinden oluşan ekranlı kablolar ile taşınmalı ve güç kablolarından en az 30cm uzakta olan kablo kanallarından geçirilmelidir. Buradaki güç kabloları kavramı, transformatörün birincil ve ikincil devrelerini, motorları, sürücüleri ve 120 VAC veya daha yüksek gerilim ile çalışan, röle, fan gibi cihazları vb.besleyen kablolar için kullanılmaktadır. Encoderden kontrolöre kadar olan kablonun tek parça olmasına özen gösteriniz. Böylelikle indüklenen ve yayılan bozucu etkileri ve topraklama hatalarını azaltmış olursunuz. Eğer kullandığınız encoderin kablosunda kullanmadığınız uçlar yada çıkışlar varsa, bunlar parazit sebebi olabilirler. Bu problemi engellemek için, kullanılmayan bu uçları aşağıdaki talimatlara uygun olarak bağlayınız. Kullanılmayan uçlardan sinyal taşımayanları (örneğin; a-b-z çıkışlı ve 7 pinli soketli bir encoder için 10 damarlı ekranlı bir kablo kullanmış iseniz!, kablonuzun kullanılmayacak olan 5 damarını) koruyucu ekrana ya da güç kaynağının 0vdc.ucuna bağlayınız. Bu bağlantıyı encoderin bağlanacağı kontrolcu tarafında yapınız. Kullanılmayan uçlardan sinyal taşıyanları (örneğin; A-B-Z çıkışlı kablolu bir encoderin yalnızca A ve B çıkışlarını kullanıyorsanız! kullanılmayan z çıkışını ) encoder’in çıkış elektroniğine, besleme gerilimine ve maksimum yük akımına bağlı olarak uygun bir yük üzerinden güç kaynağının +vdc. ya da 0vdc.ucuna bağlayınız. Kabloları mümkün olduğunca kıvırıp bükmeyiniz ve düz olarak taşıyınız. Bunlara ek olarak, encoderin çalışması, encoderin güç beslemesindeki kısa süreli gerilim dalgalanmalardan da etkilenebilir. Encoder beslemesi için kullanacağınız güç kaynağı en azından, %±5 toleransa sahip olmalı ve şebekede oluşan dalgalanmalardan etkilenmemelidir.